اقتصاد 24- بیتا محسنی – سال های تب و تاب دهه 60 برای هر قشری از جامعه یادآور فراز و نشیب ها، التهاب ها، اتفاقات و تصمیمات جدید است. به عنوان مثال، مواجهه با انقلاب فرهنگی برای دانش آموزان به معنای رمزگذاری و سهمیه بندی سیاسی، عقیدتی و برای همه طلاب کشور، این سال ها مصادف با کالایی شدن آموزش و پرورش بود که البته زیر غبار جنگ پنهان شده بود. شرایط بحرانی در کشور به طور مشخص سال 61 و تاسیس دانشگاه آزاد اسلامی مترادف با پولی شدن آموزش و پرورش است. اما راه پولی شدن آموزش و پرورش تا مرحله قبل از آموزش عالی بسته بود تا اینکه در خرداد 67 برخلاف آنچه در گزارش ها نوشته شده بود، قبل از ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، قانون تأسیس مدارس غیرانتفاعی به تصویب رسید. شورای اسلامی و آموزش و پرورش در ازای پول وجهه رسمی تری پیدا کردند!
مدارس غیرانتفاعی از نگاه تاریخ
مدارس غیرانتفاعی در ایران تاریخ پیچیده و پر فراز و نشیبی دارند که از اوایل قرن بیستم آغاز شده و تا به امروز ادامه دارد. آغاز این داستان به دوره قاجار برمی گردد. جایی که مدارسی به نام مدارس مشکل دار برای آموزش فرزندان مردم عادی تأسیس شد، اما به دلیل محدودیت های مالی و سیاسی آموزش در این مدارس متوقف شد. سپس در دوره پهلوی اول توسعه آموزش و پرورش به عنوان یکی از اولویت های دولت مطرح شد و تلاش های زیادی برای ایجاد مدارس غیرانتفاعی و مدارس متمرکز در کشور صورت گرفت. اما با تغییرات سیاسی در دوره پهلوی دوم و پس از انقلاب اسلامی، برنامه های آموزشی مورد بازنگری قرار گرفت.
اما به طور جدی و با توجه به پیشینه تاریخی، می توان برای اولین بار در سال 62 متوجه شد که اکبر پروش اعلام نظر شورای نگهبان در خصوص تأسیس مدارس غیرانتفاعی را تبلیغ می کند. سپس در مرداد 1363 آیت الله لطف الله صافی نظر شورا را که شامل جهات مختلف موضوع بود به دولت ابلاغ کرد. اما جناح چپ اسلامی به رهبری چهره هایی چون علی اصغر فانی و حسین مظفر به شدت مخالفت کردند و تصویب قانون تأسیس مدارس غیرانتفاعی را تا سال 67 به تعویق انداختند و قبل از ریاست جمهوری هاشمی، جمهوری اسلامی ایران با این قانون موافقت کرد. بخش خصوصی در آموزش و پرورش و تاکید بر مدارس غیرانتفاعی اما راه اندازی دانشگاه های غیرانتفاعی، دوره های شبانه و دانشگاه پیام نور باعث تقویت روند پولی شدن آموزش عالی در ایران شده است. در دهه 1980 نسبت دانشجویان شهریه پرداز به شدت افزایش یافت و این روند در سال های بعد ادامه یافت.
مدارس انتفاعی، بحث موافقان و مخالفان
در بحث مدارس انتفاعی و نقش بخش خصوصی در آموزش دو جناح متمایز وجود دارد که هر کدام دیدگاه ها و مواضع متضادی دارند. با خواندن اخبار اقتصادی و آموزشی، اغلب شعارهایی مانند استفاده از علم برای سودجویی، خودگردانی در مدارس و دانشگاه ها، کاهش نقش دولت و … را می شنویم یا می خوانیم. این شعارها بر اساس اعتقادات مخالفان مدارس انتفاعی، هدف تبدیل آموزش به صنعت تجاری و تامین منافع سیاسی افراد قدرتمند را دنبال می کند.
این روند منجر به تبدیل آموزش به کالایی در بازار می شود که دولت کمتر به حمایت از آن توجه می کند. نگاهی به لیست مدارس غیرانتفاعی (که در این گزارش مورد توجه قرار گرفته است) و نحوه اداره مدیران آنها توسط سیاستمداران یا افراد ثروتمند مؤید این وضعیت است. جالب است بدانید برخی از مدارس دولتی نیز از راه هایی مانند کمک های مالی داوطلبانه یا کمک های دیگر سعی در کسب درآمد از آموزش و پرورش دارند!
از سوی دیگر، موافقان خصوصی سازی مدارس انتفاعی معتقدند تعمیم آموزش به جنسیت اشتباه است که به مدارس انتفاعی محدود نمی شود. هزینه های تولید خدمات آموزشی تنها به ارائه آن توسط دولت یا بخش خصوصی بستگی ندارد، بلکه توسط شهروندان پرداخت می شود. به زبان ساده، در مدارس خصوصی هزینه خدمات مستقیماً توسط والدین بازپرداخت می شود، در حالی که دولت هزینه تحصیل را از طریق مالیات یا فروش منابع طبیعی تأمین می کند.
گران ترین ها کدامند؟
به گفته رئیس سازمان مدارس و مراکز غیردولتی وزارت آموزش و پرورش، هم اکنون 4.5 میلیون دانش آموز در بیش از 20 هزار مدرسه غیردولتی تحصیل می کنند و حدود 250 هزار معلم، مدیر و کادر اجرایی در این مدارس مشغول به کار هستند.
بیشتر بخوانید: هزینه های تحصیل در مدارس انتفاعی به شدت افزایش یافته است
اگرچه رئیس سازمان مدارس و مراکز غیرانتفاعی وزارت آموزش و پرورش بالاترین شهریه با احتساب برنامه تکمیلی را 65 میلیون و 400 هزار تومان اعلام کرد و با مدارس غیردولتی که بیش از شهریه مصوب دریافت می کنند، برخورد خواهد شد. به نظر می رسد که قدرت و نفوذ برخی از مکاتب بر قانون و فرمان نیز تأثیر می گذارد. همچنین روزنامه شرق اخیرا در گزارشی به شهریه 100 میلیونی برخی مدارس اشاره کرده است. همچنین طبق اطلاعات موجود در خبرگزاری های رسمی شهریه سال گذشته آموزشگاه منطقه دو بدون سرویس و اردوی آموزشی عیدی پایه دوازدهم 94 میلیون و 900 هزار تومان بوده است. همچنین شهریه مدرسه غیردولتی واقع در امیرآباد (منطقه 6) پایه دوازدهم در سال گذشته 73 میلیون تومان اعلام شد. امسال مدرسه ای در اردبیل 92 میلیون تومان از اولیای 40 دانش آموز برای ثبت نام دریافت کرد که البته توسط تعزیرات کشف شد.
اما در جستجوی سطح شهریه مدارس غیرانتفاعی در شهرستان ها به نکات جالبی برمی خوریم. لازم به ذکر است که شهریه های ذکر شده نسبی بوده و بسته به شرایط و پایه مادی هر مدرسه متفاوت است.
اصفهان: بعد از تهران، استان اصفهان گران ترین مدارس غیرانتفاعی را دارد. متوسط شهریه مدارس این استان در مقطع ابتدایی 14 میلیون تومان، متوسطه اول 17 میلیون و متوسطه دوم 30 میلیون تومان است.
البرز: استان البرز رتبه سوم گران ترین مدارس غیرانتفاعی کشور را دارد. در مقطع ابتدایی متوسط شهریه مدارس در این استان بیش از 11 میلیون، متوسطه اول بیش از 17 میلیون و متوسطه دوم بیش از 28 میلیون تومان است.
سواری: استان یزد نیز مدارس غیرانتفاعی گران قیمتی دارد. جست و جو در میان مدارس این استان نشان می دهد که والدین در مقطع ابتدایی به طور متوسط 9 میلیون تومان، در دوره متوسطه اول 15 میلیون تومان و در دوره متوسطه دوم بیش از 27 میلیون تومان باید پرداخت کنند.
همدان: باید استان گیلان را در زمره مدارس غیرانتفاعی گران قیمت ایران قرار دهیم. متوسط شهریه این مدارس در گیلان در مقطع ابتدایی حدود 10 میلیون تومان، در مقطع متوسطه اول 12 میلیون تومان و در مقطع متوسطه دوم بیش از 27 میلیون تومان است.
خراسان رضوی: نگاهی به مدارس غیرانتفاعی استان خراسان رضوی نشان می دهد که میانگین شهریه در مقطع ابتدایی 13 میلیون تومان، در دوره متوسطه اول 15 میلیون تومان و در دوره دوم متوسطه شهریه به اوج خود رسیده و حدود 27 میلیون تومان خواهد بود. .
قزوین: نگاهی به مدارس غیرانتفاعی استان قزوین نشان می دهد که میانگین شهریه در مقاطع ابتدایی، متوسطه اول و دوم به ترتیب 10 میلیون تومان، 15 میلیون تومان و 25 میلیون تومان خواهد بود.
کردستان: متوسط شهریه مدارس این استان در مقطع ابتدایی بیش از 7 میلیون تومان، در مقطع متوسطه اول بیش از 19 میلیون تومان و در مقطع متوسطه دوم بیش از 25 میلیون تومان خواهد بود.
مدارس انتفاعی که قیمت متوسطی دارند
استان های هرمزگان، قم، سمنان، سیستان و بلوچستان، فارس، گلستان و مرکزی از نظر شهریه متوسط هستند و در اینجا نمونه هایی از معروف ترین آنها را برای شما آورده ایم.
هرمزگان: متوسط شهریه مدارس در این استان در مقطع ابتدایی بیش از 9 میلیون تومان، در مقطع متوسطه اول بیش از 11 میلیون تومان و در مقطع متوسطه دوم بیش از 17 میلیون تومان است.
سمنان: نگاهی به مدارس غیرانتفاعی استان سمنان نشان می دهد که متوسط شهریه در مقطع ابتدایی بیش از 8 میلیون تومان، در مقطع متوسطه اول بیش از 14 میلیون تومان و در مقطع متوسطه دوم. میزان شهریه ها به اوج خود رسیده و بیش از 15 میلیون تومان خواهد بود
بهترین مرد: نگاهی به مدارس غیرانتفاعی استان قم نشان می دهد که شهریه در مقطع ابتدایی به طور میانگین بالای 7 میلیون تومان، در مقطع متوسطه اول بیش از 9 میلیون تومان و در مقطع متوسطه دوم شهریه به اوج خود رسیده و تعیین شده است. بیش از 14 میلیون تومان.
همچنین استان های ایلام، بوشهر، خوزستان، کرمانشاه و مازندران از نظر شهریه در سطح ارزان تری قرار دارند و میانگین شهریه در این استان ها 8 تا 11 میلیون تومان است.
با تمام این اوصاف، در حال حاضر در بسیاری از نقاط ایران و به گفته بسیاری از والدین، مدارس غیرانتفاعی همچنان گزینه بهتری برای تحصیل کودکان محسوب می شوند. اما به عقیده برخی، این مدارس یکی از جنبه های اختلاف طبقاتی و به عقیده گروهی دیگر عنصری موثر در جلوگیری از دخالت دولت در نظام آموزشی هستند. آنها این مدارس را فرصتی بهتر برای تعلیم و تربیت فرزندان خود می شناسند و حاضرند هرساله هزینه بالایی برای آن بپردازند. مسیری دشوار که هیچ ایده روشنی از هدف خود ندارد.
